ADALAR POSTASI

Büyükada’da izinsiz avlanıp havai fişek patlatarak ahaliyi rahatsız eden kişilere mani olunması…

Şerîat ve fıkıh alanında en geniş bilgisi olan kadılardan Üsküdar kazâsına bağlı olan Kartal nâhiyesi kadısı mevlânâ ( ) —ilmi artsın-—, padişahın tuğrasını taşıyan ferman ulaşacak, herkesce bilinsin ki; Üsküdar’ın Adalar nâhiyesine bağlı olan Büyükada halkının arzuhâli gereğince birkaç seneden beri Avrupalılar’dan bazıları sâdece merâklarını icrâ için seyahat yoluyla adı geçen adaya varıp nice türlü fesat ve saldırıya teşebbüs edegeldiklerinden, bu sene dahi yanlarında paspaslarıyla [?pasaportlarıyla] varıp adı geçen adanın dâhilinde gezip tozarak ve çoluk çocuklara sataşarak ve türlü eziyet ve aşırı derecede tahrikte bulunduklarından başka av bahanesiyle bağ ve bahçelerini çiğneyip umumî zarar ziyan ve evleri arasında tüfenk ve fişenkler atıp iki nefer kızların üzerlerine ateş düşerek azâları yanmış olup cerrâh eline düşmüş ve zulümle saldırılarının nihâyeti olmadığı bundan önce arzuhâlleriyle ulaştırılmış ve hâllerinden şikâyet eylediklerinden dolayı çıkan padişah fermânı gereğince sen ki adı geçen görevli mübâşir tayin [olunan] Abdullah Çavuş —itibarı artsın-— marifetiyle tutanakta isimleri yazılı on beş neferden mütecâviz kimseler ile idareniz altında olan adı geçen adaya varıp Yorgaki adlı Hristiyan’ın küçük kızı Frosni ile Hristiyan Yanaki kızı Maryora, yukarıda adı geçen adada bulunan evlerinde yanmış halde yattıkları halde mahkeme heyeti toplandığında, adı geçen Aci Yanaki ve Maryora cevaplarında sözü edilen adada misafir olarak ikamet eden Frenk kavminden Arteo adlı Fransız’ın oturduğu evinde üç aydan beri yapıp yığdığı ve edindiği bol kal‘a tasvîri ve havâi fişekleri gece vakti evlerimiz hâricinde olan arsada izinsiz ve hükümsüz attırıp, adı geçen Maryora “kendi evimiz avlusunda dururken bir büyük havâi top fişengi bana isâbet ve göbeğimden dizlerime ve bacaklarıma varıncaya ateş yakmış” ve adı geçen Yorgaki dahi “zikrolunan fişek benim dahi adı geçen küçük kızımın [Frosni] iki ellerini yaktığından keşf olunması talebimizdir” dediklerinde, yukarıda adı geçen ada sâkinlerinden hasene ve ihtiyâreden Yorgi kızı Mariya ve Enucer kızı Elaki ve Yorgo kızı Enciyani adlı Hristiyanlar, adı geçen yanmış kişilerin âzâlarına bakılması ve yazılı olduğu gibi her biri yakılmış olduklarını haber vermeleriyle keşif olunduktan sonra muâyeneyle yukarıda adı anılan ada ahalisinden diğer beş nefer Hristiyan’ın eşleri dahi korkularından dolayı bayılıp akıllarını yitirmek derecesine erişmiş oldukları görülüp ve fişenk atılan mahâlde dahi Hristiyan Manol’ün [?… adlı Hristiyan’ın] mülk bahçesi duvarının örtüsünün yanmış olduğu görüldükten sonra, ada ahalisinden insan kalabalığına adı geçen akdolunmuş mecliste Avrupalı takımının hâlleri sorulduğunda, her birileri hâlinden şikâyet edip hâlen adamızda Avrupalı takımından bir türlü rahatımız olmayıp bağ ve bahçe ve tarlalarımızda avlanmak kastıyla zararları daha ziyade ve hâllerinin perîşan olmasına sebep olduklarından başka attıkları fişengin her biri gökyüzünde yangın misâli alâmetler gösterip bu tarz uygunsuz hareketlerde bulunduklarını ihbar ettikten sonra işin aslı gereği yapılması istenen ilâm ve adı geçen Hristiyan tebaa dahi defalarla arzuhâlleriyle adı geçenlerin sözü edilen adadan gönderilmelerini istirhâm eylediklerinden, hâllerine merhameten bundan böyle varmamak üzere adı geçenlerin mülk ve eşyâlarıyla sözü edilen adadan her ne kadar gönderilmeleri ve çoluk çocuklar tasallutlarından kurtarılıp ancak adı geçenlerin gönderilmeleri için ellerinde senedleri olmamakla bir daha adı geçenler sözü edilen adaya varmamak ve bir yolla varırlar ise gönderilmeleri için bir kıta tuğralı mübarek buyruğumun verilmesi lûtufunu arzuhâl ettikleri, geciktirilmeden açıklandığı gibi fermânımın yerine getirilmesi, bundan dolayı mutlulukla sona eren günlerde aciz Hristiyan tebaasını uğradıkları fenalık ve hilelerden kurtarmayı kayıt altına alman ve ihtimâm eylemen bâbında şanı yüce fermânım çıkmıştır, buyurdum ki fermânım ulaştığında bu hususta açıklandığı üzere meydana çıkan şeref bulmuş [fermâna] uyulması ve gereğinin yapılmasına itaat edip zıddına rızâ ve cevâz göstermeyesin şöyle bilesin tuğraya itimâd edesin.

01-10 Cemâziyelâhir 1179 [15-24 Kasım 1765]

[Belgenin Osmanlıca’dan tercümesi sözlük yardımı ve el yordamıyla
günümüz diline çevrilmeye gayret edilmiştir.]

79 [16b-1] Büyükada’da izinsiz avlanıp havai fişek patlatarak ahaliyi rahatsız eden kişilere mani olunması

Kıdvetü’n-nüvvâbi’l-müteşerri‘în Üsküdar kazâsı muzâfâtından Kartal nâhiyesi nâibi mevlânâ ( ) -zîde ilmühû- tevkī‘-i refî‘-i hümâyûn vâsıl olıcak ma‘lûm ola ki Üsküdar’a muzâfe Adalar nâhiyesine tâbi‘ Ada-i kebîr re‘âyâları Südde-i sa‘âdetime arzuhâl edüp birkaç seneden beri Efrenc tâifesinden ba‘zıları mücerred merâkların icrâ içün müsâferet tarîkiyle ada-i merkūma varup nice gûne fesâd ve ta‘addîyâta tasaddî edegeldiklerinden bu sene-i mübârekede dahi yanlarında papaslarıyla varup ada-i mezbûre derûnunda geşt ü güzâr ve evlâd ü iyâllerine ta‘arruz ve envâ‘-ı cevr ü ezâ ve tahrîk ü idlâl eylediklerinden mâ‘adâ av bahânesiyle bağ ve bahçelerini çiğneyip küllî zarâr u ziyân ve evleri arasında tüfeng ve fişenkler atıp iki nefer kızların üzerlerine ateş düşüp âzâları muhterik olup cerrâh yedine giriftâr ve zulm ü ta‘addîlerinin nihâyeti olmadığını bundan akdem arzuhâlleriyle inhâ ve tazallum-ı hâl eylediklerine binâen sâdır olan fermân-ı âlîşâna imtisâlen sen ki mevlânâ-yı mûmâ-ileyhsin mübâşir ta‘yîn [olunan] Abdullah Çavuş -zîde kadruhû- ma‘rifetiyle cerîdede isimleri mastûr on beş neferden mütecâviz kimesneler ile taht-ı hükûmetinizde olan ada-i mezbûra varup Yorgaki nâm zimmînin sagīre kızı Frosni ile Maryora bt. Yanaki nâm Nasrâniye ada-i mezbûrede vâki‘ menzillerinde mahrûk yatdıkları hâlde akd-i meclis-i şer‘ olundukda mesfûr Aci Yanaki ve mesfûre Maryora cevâblarında ada-i mezkûrda müsâfereten mütemekkin Efrenc tâifesinden Arteo nâm Françeli’nin mütemekkin olduğu menzilinde üç aydan beri yapıp cem‘ ve tedârük eylediği vâfir kal‘a tasvîri ve havâi fişenkleri leylen menzillerimiz hâricinde vâki‘ arsada bilâ-izni’ş-şer‘i ve bilâ-emr-i münîf atdırıp mesfûre Maryora kendü menzilimiz avlusunda durur iken bir kebîr havâi top fişengi bana isâbet ve göbeğimden dizlerime ve bacaklarıma varınca ihrâk bi’n-nâr ve mesfûr Yorgaki dahi fişenk-i mezkûr benim dahi mesfûre sagīre kızımın iki ellerini ihrâk eyleyüp keşfolunmasın matlûbumuzdur dediklerinde ada-i mezkûre mütemekkinelerinden hasene ve ihtiyâreden Mariya bt. Yorgi ve Elaki bt. Enucer ve Enciyani bt. Yorgo nâm Nasrâniyeler mahrûka-i mesfûretânın âzâlarına rü’yet ve ber-vech-i muharrer her biri ihrâk olunduklarını haber vermeleriyle ba‘de’l-keşf ve’l-mu‘âyene sâir ahâlî-i ada-i mezbûrdan beş nefer zimmîlerin zevceleri dahi havflarından nâşî bayılıp akılları zâyi‘ olmak rütbesine resîde olduğu zâhir olup ve fişenk atılan mahâlde dahi Manol zimmînin nâm zimmînin mülk bahçesi duvarının pûşîdesinin muhterik olduğu rü’yet olundukdan sonra cemm-i gafîr sâir ahâlî-i adadan meclis-i ma‘kūd-ı mezkûrda Efrenc tâifesinin hâlleri istifsâr olundukda her birleri tazallum-ı hâl edüp el-yevm adamızda Efrenc tâifesinden bir türlü emn ü rahatımız olmayup bağ ve bahçe ve tarlalarımızda sayd ü şikâr kasdıyla mazarrâtları ezyed ve perîşânü’l-hâl olmamıza bâ‘is olduklarından mâ‘adâ atdıkları fişengin her biri semâda ihrâk misâli alâim gösterip bu gûne harekât-ı nâ-bercâda olduklarını ba‘de’l-ihbâr hakīkat-i hâli bi’l-iltimâs tarafından i‘lâm ve re‘âyâ-yı mezbûre dahi bi’d-defa‘ât arzuhâlleriyle mesfûrların ada-i mezbûrdan ihrâclarını istirhâm eylediklerinden hâllerine merha- meten fîmâ-ba‘d varmamak üzere mesfûrların emvâl ve eşyâlarıyla ada-i mezbûrdan eğerçi ihrâc ve evlâd ü iyâlleri yed-i tasallutlarından tahlîs olunup ancak mesfûrların ihrâclari’çün yedlerinde senedleri olmamağla fîmâ-ba‘d mesfûrlar ada-i mezbûra varmamak ve bir takrîb ile varırlar ise ihrâc olunmaları’çün bir kıt‘a tuğrâ-yı emr-i şerîfim i‘tâ olunmasın istid‘â-i inâyet eyledikleri ecilden vech-i meşrûh üzere amel olunmak fermânım olmağın imdi eyyâm-ı sa‘âdet-encâmda re‘âyâ fukarâsını şerr ü mekrlerinden tahlîse mezîd-i takyîd ve ihtimâm eylemen bâbında fermân-ı âlîşânım sâdır olmuşdur buyurdum ki hükm-i şerîfim vusûl buldukda ol bâbda vech-i meşrûh üzere şeref yâfte-i sudûr olan [fermân-ı] vâcibü’l-ittibâ‘ ve lâzımü’l-imtisâlimin mazmûn-ı itâ‘at-makrûnuyla âmil olup hilâfına rızâ ve cevâz göstermeyesin şöyle bilesin alâmet-i şerîfe i‘timâd kılasın.

Tahrîren fi’l-evâili Cemâziyelâhir li-seneti tis‘a ve seb‘în ve mi’ete ve elf.

/
(proje yönetmeni: M. Âkif Aydın, editör: Coşkun Yılmaz, çeviri yazı / mukabele: Abdülkadir Altın, Nedim Pakırdağ, kontrol: M. Âkif Aydın, Mehmet Akman, Feridun M. Emecen, İdris Bostan, Mehmet İpşirli), “Büyükada’da İzinsiz Avlanıp Havai Fişek Patlatarak Ahaliyi Rahatsız Eden Kişilere Mani Olunması”, Adalar Mahkemesi 1 Numaralı Sicil (H. 1178-1184 / M. 1764-1771) cilt: 75, sayfa: 81-82 Hüküm no: 79 Orijinal metin no: [16b-1], İstanbul Kadı Sicilleri 75, İstanbul (2019)82, 172.

(proje yönetmeni: M. Âkif Aydın, editör: Coşkun Yılmaz, çeviri yazı / mukabele: Abdülkadir Altın, Nedim Pakırdağ, kontrol: M. Âkif Aydın, Mehmet Akman, Feridun M. Emecen, İdris Bostan, Mehmet İpşirli), “Büyükada’da İzinsiz Avlanıp Havai Fişek Patlatarak Ahaliyi Rahatsız Eden Kişilere Mani Olunması”, Adalar Mahkemesi 1 Numaralı Sicil (H. 1178-1184 / M. 1764-1771) cilt: 75, sayfa: 81-82 Hüküm no: 79 Orijinal metin no: [16b-1], İstanbul Kadı Sicilleri 75, İstanbul (2019)82, 172.
künyeli belgeyi Adalar Postası’yla paylaşan
Berkin Aktan’a 1001 teşekkürlerimizle…
)O(