ADALAR POSTASI

Atçılık Hallerimiz, Ada Faytonları Hakkındaki Mütalâlarım ve Bir Kitap Tenkȋdim

Adalar Postası mecrasını takip ediyorsanız; faytonların devamı hakkındaki çalışmalara ve uzunca bir süredir devam edegelen bu gayretlere “atçılık” nokta-i nazarından derlenen doğru bilgiler ile nasıl destek verildiğine de aşinâsınızdır. [bkz. Ek: Ada, At ve Biz’e dair Adalar Postası’nda yayımlanan yazılar…]

Bu cümleden olacak şekilde evvelâ başka yerlerde, sonra da Adalar ilçesinde yaşanılan fayton ve at düşmanlığının, imara açmak ve rant yaratmak kötü niyetine, aslında at ve atçılığı bilmeyen çok sayıda insanımızın teammüden yapılan vicdan sömürüsüne kapılıp hezeyân seviyesindeki “istemezük”(!) kampanyalarına katılarak payanda olduğunu da bilirsiniz. Maalesef bir ata hangi şartlar altında su verilmeyeceğini bile bilmeyenler, kendi faraziye dünyalarında “at’ı kurtarmaya”(?) soyunmuş ve alenen komik duruma düştükleri derin cehaletlerinden dahi utanmadan yaşanılan haksız/hukuksuz fiilȋ “yasaklama”(?) durumunda bir de “kahraman”(?) kisvesine bürünmüşlerdir.

İşte bu yazının başlığındaki “atçılık hallerimiz” ve “faytonlar” hususunda yaşanılan geniş “at bilmezliğimiz”i bana bir kere daha gösteren bir kitaptan şimdi bahsetmek istiyorum. 2018 senesinde Adalı Yayınları’nca neşredilen, Gülsen Karadoğan’ın mehum babası Arif Bey’i anlattığı kitabı, Adadan Bir “Ağa” Geçti‘yi geçen günlerde satın alıp bir solukta okudum. [Gülsen Karadoğan, Adadan Bir “Ağa” Geçti, İstanbul (2018).].

Hem Ada, hem faytonculuk hem de en azından bir kısmını bil-fiil yaşadığım dönemlerle alâkalı olan bu esere bigâne kalabilmem ne mümkündü! Varlığından sosyal medya paylaşımlarıyla haberdar olduğum bu kitap beni tabir-i caiz ise kendine çekti. İlgilendiğim mevzuular hakkında birşeyler bulabilirim ümidiyle, hatmedercesine okudum. Gayet de keyif aldım. Şimdi bu kitapta yer alan Ada, at ve faytonculuk ile alâkalı bölümlerden bahsedip ele alınan noktalar hakkındaki mütalaalarımı paylaşıyorum.

Geçen asrın başında Ada’ya intikal ederek faytonculuk mesleğine at sevgisi yüzünden giren Arif Bey’in nasıl inkişaf ve tekamül ederek yüz kadar at ve 25 adet fayton arabası ve sair atlı arabacılık malvarlığı ile “ağalık” mertebesine ulaşmasının hikâyesi, bence devrin arka planındaki siyasȋ ve ticarȋ etkilere neredeyse hiç değinmeden bir peri masalı tadında “çok çalışılırsa çok başarılı olunur,” yalın-katlılığı içerisinde maalesef geçiştirilmiştir. Benim bakışım at ve atçılık ekseninde olduğu için servet temerküzü bahsine, millȋ burjuva yaratma gayretine, Adalar ilçesi gibi mahallerdeki gayrimüslim servetine türlü çeşitli yollarla “el-konulması” mes’elelerinden bu yazımda hiç bahsetmeyeceğim. Muhtemelen kitabın müellifi Gülsen Hanım da o vakitler çocuk olmuş olması hasebiyle herhalde böyle “akçeli mes’elelerden” hiç haberdâr değildi. Evlerde böyle şeylerin konuşulmadığını biliriz.

Ancak at sevgisi ve at bilgisi pek üstün olan Arif Bey’in evinde at hakkında da oldukça az konuşulduğunu tahmin edebiliyorum. Kendi kullandığı at arabasıyla bir iddia neticesinde eski Aya Yorgi yokuşunu çıkacak kadar atçı bir babanın çocuklarına at bilgisi ve at ilgisi aşılamamış olduğu da benim kitaptan çıkartabildiğim ayrı bir husustur. Zaten kitapta sayfa 71’de belirtildiği şekliyle, baba çocuklarına attan anlamadıklarından dolayı kendisine bir hal olur da ölürse sakın atları Ada’dakilere satmamalarını vasiyet ediyor. Çocukların acemiliğinden dolayı Adalı diğer arabacıların onları kandırıp zarara sokacağına inanan Arif Bey özellikle güvendiği bir atçının telefon numarasını veriyor ve ancak onun vereceği fiyata satış yapılabileceklerini söylüyor. Buradan, kendisinden sonra devam etmeyecek bir “atçılık” tasavvur edildiğini de anlayabiliyoruz. Rum arabacıyı ustası belleyip ondan öğrendiği atçılık ve arabacılık bilgisini ve zevkini kendinden sonra gelenlere aşılamamış olması Arif Ağa’nın başarılı bir yatırımcı olarak bugünleri uzaktan hissedip resmȋ merciilerin atları yasaklayacak olmasını taa o günlerden güçlü bir ileri görüşlülükle farketmiş olmasından mı kaynaklanmıştır aceba? Kim bilir?

Zamanın ruhunu pek güzel tasvir eden Gülsen Hanım, kitabında at ile ünsiyetinin hemen hemen hiç olmadığını çıkartabileceğimiz ifadeler de kullanıyor. Mesela sayfa 20-21 arasında zikredilen “siyah bıyık araba”, onu çeken “gri benekli”, “pedigri cinsi” gösterişli beygirler tabirleri at-bilmezlik bahsine kifayetkâr nûmunelerdir. Brik tipi araba herhalde galat-ı meşhur şekilde “bıyık”a inkilap etmiş gibi görülüyor. Her nedense Türk atçılığında mühim bir kelime olan “demir-kır (veyahut daha eski telaffuzu ile demirȋ kır) donu” neredeyse unutulmuş ve tam olarak ne idüğü belirsiz bir at ırkı ya da tipi, “pedigri”(?) markasıyla yaratılmıştır. Vah ki ne vah!

Kitapta yer bulabildiği kadarıyla Arif Bey’in at sevgisi eliyle ata şeker yedirme (bkz. sayfa 22) ve bir defasında bu ameliye esnasında hayvanın ısırması ile işaret parmağının tırnağında bir yaralanma olmasıyla maalesef sınırlıdır. Bir de birkaç yerde geçen ata kamçı vurulmaması ile ilgili anekdotlar var. Mesela sayfa 122’de kamçıyı atın üstünde değil de havada şaklatmakla alâkalı bir mâlumat paylaşılıyor. Aksi davranan sürücünün hemen işten el çektirildiği de anlatılıyor. Başka yerlerde zikredildiği üzre kamçı kullanmak yüzünden kovduğu sürücülerini bir müddet sonra dayanamayıp acıyıp tekrardan işe aldığı da yazılıyor.

Gene 122. sayfada bir eski sürücünün hâtıralarından naklen anlatılırken yazarın (Arif Bey’in) “atları yormaz, koşumları çok az sallar, iki parmağı arasındaki koşumlar konuşurdu sanki,” ifadesini okuduğumu ve karineyle ne denilmek istediğini anlayabildiğimi ama bunun en hafif tabirle sürç-i lisan olduğunu düşündüğümü ve inşallah “baskı hatası” sebebiyle öyle yazılmış olduğunu umduğumu da, geçerken belirtmeliyim. Burada elde tutulan aşikâr ki “koşum” değil dizgin ya da arabacılık istilahında “terbiye”dir. Bu kelimeleri kullanmadan nasıl bir arabacının hayat hikâyesi yazılabilir? Dizgin ve terbiye amazon ormanlarında egzotik bir kuş mudur? Demekten kendimi alıkoyamadım…

Adalı bir faytoncu olan Arif Ağa’nın hikâyesini anlatan kitapta at ve fayton ile alâkalı bahislerin keyfiyet olarak yetersizliği bir yana kemiyet olarak da yok mertebesinde az olduğundan şikâyetçiyim. Kitabın arkasında verilen fotoğraflar arasında at ve araba varlığının eser miktarda az olduğunu söyleyebilirim.

Adalar’daki faytonculuk ve eminim Arif Ağa en azından benim gönlümde daha fazlasını hak ediyordur.

Geldiğimiz atsız faytonsuz ada günlerinin distopyasını sanki müjdeler (!) gibi 2018’de kaleme alınmış bu kitap, şayet atlı/faytonlu Adalar’ı anlatacak ve bize at ile arabacılığı öğretecek yeni kitapların neşredilmesine sebep olacak ise ne mutlu derim…

Emin Mâhir Başdoğan

İAKTVKD At ve Atçılık Yetkilisi

---

Ek:

ADA, AT ve BİZ’e dair
Adalar Postası’nda yayımlanan yazılar…

• “İstanbul Adaları’nda Trafik Canavarının Usulsüz Seyrine Seyirci Kalmayacağız!… Faytonlarımızı da Vermeyeceğiz!…”, Adalar Postası-2684 (21.3.2012).
https://wp.me/p2Emvm-36E

• Emin Mâhir Başdoğan, “Ada, At ve Biz”, Adalar Postası-2756 (10.5.2014).
https://wp.me/s2Emvm-2756

• Ada, At ve Biz Çalışma Grubu, “At ve Faytondan Yana”, Adalar Postası-2766 (27.8.2014).
http://wp.me/s2Emvm-2766

• Emin Mâhir Başdoğan, “Hariçten Bir Gazel ve/ya Taaa İçten Bir Sesleniş”, Adalar Postası-2767 (5.9.2014).
https://wp.me/s2Emvm-2767

• Arif Çağlar, “Adalar’da Motorlu Araç Trafiği İcat Etmek İsteyen Kim?”, Adalar Postası-2794 (30.4.2016).
https://wp.me/s2Emvm-2794

• Hakkı Taşdemir, “Adalar’da Sürdürülebilir Ulaşım (mış), Adalar Postası-2796 (3.5.2016).
https://wp.me/s2Emvm-2796

• Ada, At ve Biz Çalışma Grubu, “Fayton Taşımacılığı Uygulama Esasları…”, Adalar Postası-2800 (27.6.2016).
https://wp.me/s2Emvm-2800

• Arif Çağlar, “İAKTVKD’nin Adalar’da Çalıştırılan Atlarla İlgili Güncel İki Girişimi…”, Adalar Postası-2801 (15.7.2016).
https://wp.me/s2Emvm-2801

• Tekin Deniz, “At”, Adalar Postası-2873 (15.9.2018).
https://wp.me/s2Emvm-2873

• Şahika Savran, “BirGün Gazetesi ÖDP’nin At Ölümlerine Dair Zırvasını Nihaî Hakikatmış Gibi Yayımlamış”, Adalar Postası-2881 (05.01.2019).
https://wp.me/s2Emvm-2881

• Arif Çağlar, “Adaları Motorlu Araç Trafiğine Açmak Hevesine Yeni Plan…”, Adalar Postası-2891 (12.2.2019).
https://wp.me/s2Emvm-2891

• “Fayton Yasağı Öğünülecek Bir Şey Değildir, ‘Atları Kurtarmak’ Hiç Değildir! (Yeşil Gazete’nin Sorularına Melda Keskin ile Mahir Başdoğan’ın Verdiği Cevaplar…)”, Adalar Postası-2900 (18.8.2019).
https://wp.me/s2Emvm-2900

• “İstanbul Adaları Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Derneği ile Ada, At ve Biz Platformu’ndan Kamu Oyuna Duyurulur!”, Adalar Postası-2901 (21.9.2019).
https://wp.me/s2Emvm-2901

• Mahir Başdoğan, “Ada Faytonlarındaki Atlar”, Adalar Postası-2902 (21.9.2019).
https://wp.me/s2Emvm-2902

• H. Cevad Özdil, “Adalar ve Faytonlar”, Adalar Postası-2903 (21.9.2019).
https://wp.me/s2Emvm-2903

• Arif Çağlar, “İki Belediyenin Operasyonu”, Adalar Postası-2904 (21.9.2019).
https://wp.me/s2Emvm-2904

• İAKTVKD Yönetim Kurulu Üyeleri ile At ve Atçılık Uzmanı Dernek Yetkilisi Emin Mâhir Başdoğan, “İstanbul’umuzun At ve Fayton Zenginliğini Bilelim ve Koruyalım”, Adalar Postası-2905 (21.9.2019).
https://wp.me/s2Emvm-2905

• “ADAm gibi ADAMLAR… ADA gibi ADALAR…”, Adalar Postası-2906 (23.9.2019).
https://wp.me/s2Emvm-2906

• “Adalar Belediyesi ve Kaymakamlığı İsterse Faytonlar da Adalar da Düzelir!”, Adalar Postası-2910 (27.11.2019).
https://wp.me/s2Emvm-2910

• Emin Mâhir Başdoğan, ”İstanbul Adaları Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Derneği’nin (İAKTVKD) Adalar’da Ruam Hastalığı Tespit Edilen Fayton Atlarının İtlafı Hakkında Kamuoyuna Duyurusudur!”, Adalar Postası-2914 (19.12.2019).
https://wp.me/s2Emvm-2914

• Melda Keskin, “Faytoncuları Korumadan Atları Koruyamazsınız ki…”, Adalar Postası-2916 (21.12.2019).
https://wp.me/s2Emvm-2916

• Emin Mâhir Başdoğan, “Faytonlara Dair 21 Aralık 2019 Tarihli İBB Toplantısı Hakkında…”, Adalar Postası-2918 (21.12.2019).
https://wp.me/s2Emvm-2918

• Engin Damcı, “Proje Taşeronu”, Adalar Postası-2919 (26.12.2019).
https://wp.me/s2Emvm-2919

• “Adalar’daki Atlar ve Faytonlarla da İlgili Bir ‘Meclis Araştırması Komisyonu’ Raporu’nun Eleştirisi – İAKTVKD (05.01.2020)”, Adalar Postası-2920 (07.01.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2920

• Emre Yalçın, “Kafka Dingo’nun Ahırında Daha Doğrusu Adalar’da…”, Adalar Postası-2921 (10.01.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2921

• “İAKTVKD Adalar’da Fayton Yasaklama Kararına Karşı Dava Açtı”, Adalar Postası-2922 (12.01.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2922

• Arif Çağlar, “Adalar’da Atların Faytonlara Koşulmasının Yasaklanması Kararına Karşı”, Adalar Postası-2923 (12.01.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2923

• Emin Mâhir Başdoğan, “İzmir Büyükşehir Belediyesi’nden Cevap Geldi”, Adalar Postası-2924 (13.01.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2924

• Deniz Emin Tüfekçi, “Ben de Sizi Ada’da Yaşıyor Sanıyordum!?”, Adalar Postası-2925 (13.01.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2925

• Hakkı Taşdemir, “Faytonun Yolculuğu”, Adalar Postası-2926 (13.01.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2926

• H. Cevad Özdil, “Faytonların Kaldırılması Çoklu Cinayettir!”, Adalar Postası-2927 (13.01.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2927

• Melda Keskin, “Adalar’daki Fayton Atları Özelinde, ‘Türcü’ Olmadığını Söyleyerek Yasak Peşinde Koşanlara ‘Tersine Sorular’…”, Adalar Postası-2928 (15.01.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2928

• Arif Çağlar, “Adalar’da Fiili Durum”, Adalar Postası-2929 16.01.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2929

• Arif Çağlar, “Adalı STK’lar İBB Yetkilisiyle Görüşecekmiş!?”, Adalar Postası-2930 (19.01.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2930

• “İAKTVKD, İBB Başkanlığı ve TUHİM Kararlarına Karşı da Dava Açtı”, Adalar Postası-2931 (22.01.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2931

• Engin Damcı, “Gel de Gülme”, Adalar Postası-2932 (23.01.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2932

• Emin Mâhir Başdoğan, “Ahırda Kapalı Atlarda ‘Birdenbire’ Görülen Ölümler Hakkında”, Adalar Postası-2933 (25.01.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2933

• Ada, At ve Biz Platformu, “Adalar Atlarını ve Faytonlarını Savunuyor! – I”, Adalar Postası-2934 (25.01.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2934

• Ada, At ve Biz Platformu, “Adalar Atlarını ve Faytonlarını Savunuyor! – II”, Adalar Postası-2935 (25.01.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2935

• Ada, At ve Biz Platformu, “Adalar Atlarını ve Faytonlarını Savunuyor! – III”, Adalar Postası-2936 (25.01.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2936

• (Söyleşi: Siren İdemen), “Heybeliada’nın Atları ve Faytoncu Ailelerin Kadınları – Atların Adları Var”, Bir+Bir Forum, 25.01.2020.
https://birartibir.org/aidiyetler/578-atlarin-adlari-var
+ Adalar Postası-2937 (26.01.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2937

• Aytekin Cengiz, “Adalar’da Arabaların Yerine Otomobiller Çalıştırılamaz…”, Dünya Gazetesi, 21.6.1963.
+ Adalar Postası-2938 (26.01.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2938

• “Adalar’ın Özellikleri Minibüsle Bozulamaz”, Dünya Gazetesi, 31.8.1963.
+ Adalar Postası-2939 (28.01.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2939

• “Adalar’daki Arabaları Kaldırmak İsteyenlere Napoli’den Bir Örnek”, Dünya Gazetesi, 05.12.1963.
+ Adalar Postası-2940 (29.01.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2940

• Emin Mâhir Başdoğan, “Ada(lar) Topografyası Atlı Araba Çalışmasına Münâsip midir?”, Adalar Postası-2941 (09.02.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2941

• Emin Mâhir Başdoğan, “Güven İslamoğlu’nun Fayton Atları Hakkında CNN-Türk’te Yayınlanan YEŞİL DOĞA Programı Üzerine Birkaç Söz…”, Adalar Postası-2942 (12.02.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2942

• (Söyleşi: Siren İdemen), “Büyükadalı Faytoncu Mehmet Kurnaz’ın Gözüyle Atlar ve Faytonlar – Gerçeğini Konuşacağız Her Şeyin”, Bir+Bir Forum, 02.02.2020.
+ Adalar Postası-2943 (12.02.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2943

• (Söyleşi: Siren İdemen), “Büyükadalı Faytoncu Hayko Belek’in Gözüyle Atlar ve Faytonlar – Ata Saygı Göstereceksin”, Bir+Bir Forum, 07.02.2020.
+ Adalar Postası-2944 (12.02.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2944

• Emin Mâhir Başdoğan, “İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin Ada Faytonlarını ve Onların Atlarını Satın Alacağına Dair Basında Çıkan Haberler Hakkında Kamuoyuna Duyurumuzdur…”, Adalar Postası-2945 (15.02.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2945

• “Aklî Meleke/Hukukî Ehliyet Raporsuz Bir Rapor ile Kararsız Kararı!”, Adalar Postası-2950 (27.02.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2950

• Emin Mâhir Başdoğan, “At Sahiplendirmek, Padok Alanı Açmak ve Benzeri Konularda Bir Hasbıhal…”, Adalar Postası-2963 (15.4.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2963

• Emin Mâhir Başdoğan, “Adalar’ın Fayton Atları da Serum İmalathanesine mi Gönderiliyor?”, Adalar Postası-2969 (12.5.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2969

• Osman Furkan Aydın, “Adalar’ın Atları ve Önümüzdeki Fırsat (Yoldaş Türümüz Atlar)”, 1+1 Forum, 22.5.2020.
+Adalar Postası-2971 (23.5.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2971

• Arif Çağlar, “CHP’li İBB Başkanlığı’nın Yüz Kızartıcı Bir Belgesi”, Adalar Postası-2974 (02.6.2020).
+ Emin Mahir Başdoğan, “İBB’nin Cevap Olmayan Cevabına Dair Cevabî Yazımızdır…”, Adalar Postası-2974 (02.6.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2974

• Arif Çağlar, “TUHİM’in Satın Alınan Faytonlarla İlgili Cevap Olamayan Cevabı”, Adalar Postası-2975 (03.6.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2975

• Arif Çağlar, “Heybeliadalı Deniz Tüfekçi’nin Mektubu”, Adalar Postası-2976 (03.6.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2976

• Emin Mahir Başdoğan, “Atçılık Hakkında Bir Deneme: Kisber Felver Macar Yarımkan Atı”, Adalar Postası-2978 (09.6.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2978

• Arif Çağlar, “İstanbul’un Adalar’ı Görev İhmalleri, Yasalara Aykırı Uygulamalar ve Yalanlarla Bitirildi”, Adalar Postası-2979 (19.6.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2979

• Emin Mahir Başdoğan, “Adalar İlçesinde ‘Ulaşım’ Demişken; İBB’nin Elektrikli Otobüslerine Yerinde Bir İtiraz…”, Adalar Postası-2980 (23.6.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2980

• H. Cevad Özdil, “Dünya’nın ve Türkiye’nin En Önemli Doğal, Kültürel, Mimari Miraslarından Biri Olan İstanbul Adaları, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Eliyle Motorize Ediliyor!”, Adalar Postası-2981 (25.6.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2981

• H. Cevad Özdil, “Adalar’ın Toplu Taşıma İhtiyacı Yoktur!”, Adalar Postası-2982 (25.6.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2982

• Emin Mâhir Başdoğan, “Atlı Bir Hayat Mümkün Olduğunda Adalar Daha da Güzel Olacaktır…”, Adalar Postası-2988 (03.7.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2988

• Emin Mâhir Başdoğan, “Sahiplendirerek At Kurtarmak Abesliğine Düşmeden Atlar Nasıl Sağlıklı Yaşatılır?”, Adalar Postası-2989 (06.7.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2989

• Arif Çağlar, “Belediyecilerin ve Bir Kaymakamın 19 Haziran Tarihli İtirafları”, Adalar Postası-2990 (07.7.2020).
https://wp.me/s2Emvm-2990

• Emin Mâhir Başdoğan, “Atçılık Hallerimiz, Ada Faytonları Hakkındaki Mütalâlarım ve Bir Kitap Tenkȋdim”, Adalar Postası-3001 (21.8.2020).
https://wp.me/s2Emvm-3001